15. Is het 'Jood' of 'jood'?

Jood met een hoofdletter verwijst naar het volk of de cultuur, jood zonder hoofdletter verwijst naar het geloof.

In onze spelling krijgt de aanduiding van een nationaliteit een hoofdletter: Belg, Nederlander. De aanduiding voor een geloof krijgt een kleine letter: rooms-katholiek, boeddhist. Zo kunt u onderscheid maken tussen bijvoorbeeld een Hindoe (inwoner van Hindoestan) en een hindoe (een gelovige). Bij Jood of jood geeft dit extra problemen, omdat volk (of cultuur) en geloof soms moeilijk te onderscheiden zijn. Daarom enkele voorbeelden:

Volk (of cultuur): Jodenvervolging, Jodenster, niet-Joodverklaring, Joodse begraafplaats, Jodenbuurt, Jodenmop

Geloof: joods gebed, orthodox-joods, Antwerpse joden, joodse en christelijke feestdagen

In sommige gevallen kunnen volk, cultuur en geloof alle drie een rol spelen. Hoe maakt u dan de keuze tussen een hoofdletter en een kleine letter? Is het bijvoorbeeld de Joodse (zoals de Nederlandse) mentaliteit of de joodse (zoals de gereformeerde) mentaliteit? Schrijf in zo'n geval een hoofdletter, zoals in het Joods Nieuwjaar, Joodse rituelen. Een onderscheid zoals tussen Jodendom (het Joodse volk) en jodendom (de godsdienst) is gezocht. En joden zonder hoofdletter staat vreemd naast andere volksaanduidingen (Palestijnen). In zo'n geval veroorlooft u zich een kleine aanpassing.

Gebruik een kleine letter als het om een soortaanduiding gaat: jodenkoek. Zo ook als het woord denigrerend bedoeld is: jodenstreek.

Zie verder de Schrijfwijzer, paragraaf 8.2 met meer dan twintig pagina's over hoofdletterproblemen.

Wist u dat ...

... er een Kamervraag is gesteld over Jood of jood?

In 2007 stelden twee Kamerleden van het CDA een wel heel merkwaardige Kamervraag: 'Creëert het onderscheid tussen Jood en jood niet zo veel verwarring dat niets terechtkomt van de uitdrukkelijke bedoeling van de spellingherziening van 2005 om een einde te maken aan de kleinerende bedoelingen om jood met een kleine letter te schrijven, een belediging die dateert uit 1941?' De toenmalige minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap antwoordde dat het onderscheid tussen Jood en jood juist minder aanleiding geeft tot 'kleinerende of beledigende effecten' dan eerdere spellingafspraken.

Dit terzijde: in 1941 werd op de Jodenster Jood met een hoofdletter geschreven. Helaas heeft die hoofdletter geen enkel effect gehad.