Er is een betekenisverschil.
oostelijk
ruimtelijke aanduiding
Ik vind het altijd lastig: een oostelijke wind gaat niet naar het oosten, maar komt daar juist vandaan.
oosters
aanduiding van cultuur, mentaliteit of sfeer
Zo'n Japans kamerscherm geeft direct een oosters tintje aan het interieur.
De Oosterkerk is dus heel iets anders dan de Oosterse kerk. Daarmee wordt de Oosters-Orthodoxe kerk bedoeld. Maar toch geeft Oosters hier weer wel de ruimtelijke aanduiding aan, namelijk de kerk van Constantinopel, ten oosten van de westerse kerk met haar zetel in Rome.
De precieze omschrijving van 'cultuur', 'mentaliteit' en 'sfeer' blijft lastig. Oosters kan bijvoorbeeld ook 'mysterieus' betekenen: Met een oosterse glimlach liet de stewardess weten dat zijn avances niet op prijs gesteld werden.
Hetzelfde onderscheid geldt voor westelijk en westers. Westers kan zelfs 'geïndustrialiseerd' betekenen: Japan ligt op het oostelijk halfrond maar behoort in feite tot de westerse wereld.
En de andere windrichtingen. Ja, zuiders komt voor naast zuidelijk, maar dan toch vooral in Vlaanderen:
Zo'n salade met een glas chianti doet mij denken aan zo’n zuiders terrasje aan de baai van Napels.
Voor de echte zonaanbidders wordt vanaf 12.00 ook op het zuidelijk terras geserveerd.
Toch houden we een gat in de taal: noorders. Ik stel voor dat we daar die barre sfeer in een Eskimonederzetting mee gaan bedoelen: ijzige kou, bevroren vlees, uitgehongerde ijsberen: Ik kwam wat later binnen op haar verjaardag. Er heerste een noorders sfeertje na een uit de hand gelopen discussie.
