Er is een subtiel verschil in betekenis.
maatschappij
gemeenschap van mensen, met accent op organisatie
Een belangrijk nadeel van de verzorgingsmaatschappij is dat wij minder geneigd zijn om onze familie en buren te helpen.
samenleving
gemeenschap van mensen, met accent op personen
Wij moeten veel meer toe naar een zorgzame samenleving waarin wij als buren en familie elkaar helpen als dat nodig is.
Het verschil tussen samenleving en maatschappij kan worden weergegeven met twee i-woorden: ‘individu’ en ‘institutie’. In een samenleving word je geboren en vervul je als individu verschillende rollen: buurman, moeder, medesupporter, iemand die dezelfde taal spreekt. Een samenleving wordt een maatschappij wanneer taken en verantwoordelijkheden van hogerhand zijn georganiseerd en gereguleerd, in instituties zoals onderwijs, gezondheidszorg en rechtspraak. De betekenissen ‘organisatie’ en ‘regulering’ vinden we ook terug in handelsmaatschappij als bedrijf gericht op handel. Beide woorden in één zin? De agrarische samenleving ontwikkelde zich gaandeweg tot een agrarische maatschappij, met regelingen voor ruilhandel.
Wij spreken over de informatiemaatschappij. Kunnen we ook spreken over een informatiesamenleving? Ja, dat kan, wanneer het accent ligt op individuen die steeds meer afhankelijk worden van informatie. In een informatiemaatschappij gaat het eerder om de manier waarop de informatieverschaffing georganiseerd is. Er bestaat een schoolvak maatschappijkunde of maatschappijleer. Kunnen we ook spreken over samenlevingsleer? Ja, dat zou kunnen, maar dan niet in de betekenis van ‘leer’ als ‘kennis’ of ‘kunde’, maar eerder in de betekenis van ‘leer’ als ‘onderwijs’, bijvoorbeeld leerlingen leren hoe ze een goed lid van de samenleving kunnen worden.
