Er is betekenisverschil tussen wederkerend en wederkerig. De woorden wederkerig en wederzijds betekenen hetzelfde, maar er is wel verschil in gebruik.
wederkerend
terugkerend, verwijzend naar het onderwerp van dezelfde zin (‘zich’)
Aardverschuivingen zijn een wederkerend fenomeen op de Aziatische archipel.
In ‘Hij verspreekt zich’ is ‘zich’ een wederkerend voornaamwoord.
Lastige voornaamwoorden zijn ‘zich’ (wederkerend) en ‘elkaar’(wederkerig).
wederkerig
over en weer, van beide kanten (‘elkaar’)
Bij mensen met autisme is vaak sprake van een beperkte wederkerigheid in het sociale contact.
Een wederkerig voornaamwoord met acht letters? Ach ja, ‘elkander’.
wederzijds
van beide kanten
De rechter stelt vast dat de partijen met wederzijds goedvinden de schutting hebben afgebroken.
Bij wederkerig ligt meer de nadruk op het ‘heen-en-weer’, terwijl wederzijds vooral doelt op beide partijen. Daarom stond vroeger op een trouwaankondiging niet: Namens onze wederkerige ouders, maar Namens onze wederzijdse ouders.
Een wederkerend probleem voor veel taalgebruikers is het gebruik van ‘zich’. Dat is ook niet verwonderlijk. Sommige werkwoorden hebben verplicht ‘zich’ bij zich: zich vergissen, zich verspreken, enz. Maar bij andere werkwoorden zijn vormen zonder en met ‘zich’ mogelijk, zoals: wassen / zich wassen, ergeren / zich ergeren. Vergelijk:
- Hij wast de auto – Hij wast zich niet dagelijks
- Ik erger hem – Ik erger mij aan hem
Als ‘zich’ niet verplicht maar mogelijk is, is er ook nog iets anders mogelijk, namelijk een versterking van ‘zich’ met ‘zelf’: zichzelf, of bij de andere vormen: mijzelf / mezelf, jouzelf / jezelf, onszelf, jullie zelf. Vergelijk:
- Ik was me – Ik was mezelf
- Ik vergis me – Ik vergis mezelf (niet mogelijk)
En om het nog ingewikkelder te maken, er zijn ook werkwoorden die met ‘zich’ een andere betekenis krijgen: bijvoorbeeld aanstellen (een nieuwe medewerker) en zich aanstellen (overdreven doen). Het is dan ook de vraag hoelang onze taal dit volhoudt, of preciezer gezegd, hoelang taalgebruikers hier genoegen mee nemen. Het woordje ‘zich’ is hard op weg om zich aan regels te gaan onttrekken. Nu al hoor je Dit conflict vindt zich plaats vlak bij de brandhaard van het verzet. Ook lees je Ik kan uw colleges over taal nog goed herinneren. Zo ook wordt beseffen aangevuld met ‘zich’, misschien om te benadrukken dat de persoon in kwestie dat zelf sterk ervaart, of omdat het ook is ‘zich realiseren’. En zo ook krijgt irriteren ‘zich’ erbij, omdat het de betekenis heeft van ‘zich ergeren’.
- Ik besef mij heel goed dat men zich irriteert aan deze taalfouten.
- Maar ik realiseer mij steeds vaker dat ik mij erger aan deze taalirritaties.
Beseft u zich wel, beste taalgebruiker, dat wanneer taal irriteert, u zich meestal ergert aan iets anders? Gelukkig weet men in sommige zuidelijke delen van het land een correctie toe te passen op het overmatige gebruik van ‘zich’. Daar zegt men gewoon: Hij heeft zijn tas niet bij.
