De woorden geven een klein verschil in tijdsduur aan.
dadelijk
‘de daad bij het woord voegend’
Ik zal het dadelijk doen.
binnenkort
binnen korte, afzienbare tijd
Er komt binnenkort een nieuwe regeling.
gauw
in zo kort mogelijke tijd; snel; vaak korter dan gedacht
Zij kwam gauw weer terug.
straks
over enkele ogenblikken
Hij zal straks wel bellen.
In het Verwarwoordenboek zijn al twee soorten tijdsaanduidingen behandeld. Zie ‘op het zelfde moment’ en ‘direct’. Voor een moment dat vrij snel na ‘nu’ ligt, bestaan ook diverse synoniemen. Voor de liefhebbers van een fijnzinnig onderscheid volgen hier vier kleine trapjes in de tijd ‘vanaf het nu’.
Dadelijk is synoniem met direct. Het betekent ‘zonder tijdsverloop aansluitend’. Verouderde synoniemen zijn aanstonds en terstond. Omdat dadelijk vaak gebruikt wordt bij handelingen (‘daden’), kun je niet zeggen Hij is dadelijk jarig. Nou ja, natuurlijk wel vanaf 23.30 uur, met een verwijzing naar de volgende dag.
Bij straks of strakjes (iets informeler) mag er iets meer tijd verstrijken. Dezelfde tijdsduur kan ook weergegeven worden met zo of zo meteen (iets meer urgentie of geruststelling).
Bij gauw mag er ook iets meer tijd verstrijken. Maar hier ligt het accent op de snelheid van de handeling of snelheid waarmee de te verwachten gebeurtenis ook daadwerkelijk plaatsvindt. Een meer formele variant is spoedig.
Bij binnenkort mag er nog iets meer tijd verstrijken. Zo ook bij op korte termijn of het wat verouderde weldra, of het al bijna niet meer gebruikte een dezer dagen. Zie overigens ook het onderscheid met dezer dagen elders in het Verwarwoordenboek.
Steeds dus (heel) korte tijd ‘vanaf nu’? Maar de hamvraag moet nog worden beantwoord. Hoe kort is kort? U kunt meedoen aan een semantisch veldonderzoek.
Leg uw informanten op een saai verjaardagsfeestje de volgende varianten voor.
- De gasten gaan dadelijk weg.
- De gasten gaan straks weg.
- De gasten gaan gauw weg.
- De gasten gaan binnenkort weg.
Vraag dan om bij elke zin een aantal minuten aan te geven. Natuurlijk moet u de volgorde van de zinnen even variëren. En uiteraard kunt u ook andere zinnen gebruiken. Benieuwd naar uw bevindingen!
