De woorden verschillen in betekenis.
berouw
droevig en pijnlijk besef iets verkeerds te hebben gedaan, én het verlangen voortaan beter te handelen
De verdachte bekende maar toonde geen berouw over wat hij zijn vrouw had aangedaan.
spijt
droevig besef dat iets ook anders had kunnen lopen
- Het spijt me echt dat ik volgende week niet aanwezig kan zijn.
- Ik had je daar niet alleen mee moeten laten. Het spijt me.
De woorden worden wel door elkaar gebruikt omdat de betekenis deels overlapt in ‘een droevig besef’ of ‘leedwezen’ (een oud woord voor ‘droefheid’). Maar er zijn twee duidelijke verschillen.
1. Berouw is veel intenser dan spijt. De volgende zin is heel vreemd: Ik heb er berouw over dat ik het niet eerder heb verteld. Hier is de misstap te klein voor berouw.
2. Berouw heeft altijd een moreel aspect. Dat zien we goed aan de uitdrukking: Berouw komt na de zonde. Hier kan geen spijt staan. Bij berouw hoort ook altijd het verlangen om beter te handelen. Er is nog een zwaardere variant van berouw, namelijk wroeging. Dat is een knagend berouw waarbij geen zicht is op een betere situatie.
Beide woorden in één zin? De verdachte toonde geen berouw en zelfs geen spijt over zijn alcoholische dollemansrit.
Het zou natuurlijk prachtig zijn als we het verschil tussen berouw en spijt ook echt aan iemands gezicht kunnen aflezen. Volgens sommige kunstkenners is het verschil goed te zien bij een bepaalde afbeelding van Adam en Eva (hieronder afgedrukt). Het is een onderdeel van het fresco ‘De verdrijving uit het paradijs’ van Masaccio, in de kapel van Brancacci in Florence. Wie heeft hier spijt en wie berouw? Hier lijkt Adam berouw te hebben en Eva spijt. Ik heel benieuwd of de lezers van deze tekst het verschil ook zien. En zo ja, waarin zit het verschil dan?
Afbeelding: Masaccio – Verdrijving uit het paradijs, ca. 1427
(fresco in Brancacci-kapel, Santa Maria del Carmine, Florence) (Flickr)
