Dit woordpaar kun je beter niet verwarren.
katheder
spreekgestoelte, lessenaar
Zo’n katheder van plexiglas past toch niet in deze mooie oude collegezaal!
katheter
buisje waardoor vloeistof het lichaam in of uit kan
- Via de katheter komt de voeding voor uw kindje direct in de maag.
- Als u niet meer goed kunt plassen is soms een blaaskatheter nodig.
Dit is het enige niet-werkwoordelijke woordpaar dat een d/t-probleem kent. Je hoort nog wel eens een zin als: Mijn man mag volgende week van het katheder af. Dat kan alleen slaan op een hoogleraar die met emeritaat gaat. Ook ‘het katheder’ is hier fout; beide woorden krijgen ‘de’.
Waarom dit d/t-verschil? Antwoord: de herkomst uit het Grieks is totaal verschillend. Het woord katheder komt van een Grieks woord voor ‘zetel’, waar ook ons woord ‘kathedraal’ vandaan komt (een kerk waar een bisschop zetelt). Het woord katheter komt van een Grieks werkwoord dat ‘naar beneden laten gaan’ betekent, zoals een dieplood of vissnoer.
Voor katheter wordt ook wel het woord sonde gebruikt. En dan hebben we een ander verwarpaar. Een sonde is van oorsprong een instrument om te sonderen, om te peilen. Het komt uit het Latijn: van ‘sub’ (onder) en ‘unda’ (water). Heel intrigerend is dat de betekeniselementen ‘onder’ en ‘water’ ongeveer in hun tegendeel verkeren in het woord
ruimtesonde. Het woord sonde wordt ook als medische term gebruikt, maar dan vooral voor vloeistoffen die het lichaam íngaan. Dus in het eerste voorbeeld onder katheter had ook sonde kunnen staan, maar in het tweede niet. En dat is weer een mooi medisch onderscheid: een sonde voor ‘in’ en een katheter voor ‘uit’.
