De woorden verschillen in betekenis, maar er is ook een kleine overlap.
sfeer
hoe iets voelt om je heen
Nee, deze ploeg is niet gewend om te spelen in een vijandige sfeer.
stemming
hoe iets voelt in jezelf
Je kunt sombere stemmingen beter hanteren wanneer je jezelf dwingt om te gaan wandelen of in de tuin te werken.
Het woord sfeer komt van een Grieks woord dat ‘bol’, ‘globe’ of ‘kring’ betekent, denk aan
atmosfeer (letterlijk: dampkring). De betekenis ‘kring’, en iets ruimer ‘omgeving’, zien we ook terug in invloedssfeer. Beide woorden in één zin: Als er op een feest geen sfeer heerst, raak je vanzelf ook in een minder goede stemming.
Het woord stemming heeft niet alleen heel andere betekenissen – in de muziek, tijdens verkiezingen enz. – maar ook een betekenis die dicht bij ‘gemoedstoestand’ zit, namelijk ‘gezamenlijke gemoedstoestand’. In die betekenis overlapt het met sfeer. Dus de volgende zinnen zijn beide mogelijk:
In de klas heerste een uitgelaten sfeer.
In de klas heerste een uitgelaten stemming.
En nu een vraag voor de taalliefhebber die graag de nuancering zoekt: Is er verschil? Ja, probeer ik voorzichtig. Bij sfeer lijkt het eerder te gaan om iets tússen de kinderen ín de klas als geheel. Maar bij stemming lijkt het eerder te gaan om de individuele kinderen. Dus een verschil tussen collectief en distributief, tussen groep en individuen? Als, met nadruk op áls, dit waar is, zien we hier een zelfde onderscheid als tussen een aantal mensen heeft en een aantal mensen hebben of tussen Tien jaar is wel erg lang en Tien jaar zijn nu verstreken. Zie over dit onderscheid een eerdere publicatie Tussen de Regels (2000, pag. 16-23).
