Deze woorden kunnen nauwelijks verward worden.
bakje
klein doorgaans rechthoekig opberg- of bewaarmateriaal met platte bodem, zónder deksel
Ik ben dol op bureauaccessoires, kijk eens naar dit zwartleren pennenbakje.
doosje
klein rechthoekig of ook rond bewaar- of opbergmateriaal met platte bodem, mét deksel; klein verpakkingsmateriaal
- Ach ja, dat bijouteriedoosje van oma, ik bewaar er paperclips in.
- Niemand heeft belangstelling voor mijn verzameling lucifersdoosjes!
Bij een bakje lijkt opbergen of opruimen belangrijker dan bewaren, en bij doosje is dat andersom. Een doosje oogt ook iets duurder dan een bakje, misschien omdat de bewaarfunctie belangrijker is. Het duidelijkste onderscheid is: doosje mét deksel en bakje zónder deksel. Maar terwijl u verder leest, mag u alvast één (verklaarbare) uitzondering bedenken. Eerst een korte spoedcursus opbergmateriaal-taal Het gaat om drie criteria: 1. materiaal, 2. vorm, 3. inhoud.
Naast bakje kennen we ook mandje (materiaal: buigzaam, oorspronkelijk vlechtwerk; vorm: meestal rond en met gebogen bodem). En voor een doosje voorziet onze taal ten minste in de volgende specificaties, hier in alfabetische volgorde met de duidelijkste criteria:
blikje (materiaal: blik), bonbonnière (inhoud: zie het woord zelf; vorm: meestal rond), cassette (inhoud: video’s, bestek), buideltje (materiaal: doorlaatbaar; vorm: buigzaam; inhoud: kruiden, thee;), etui (materiaal: textiel, plastic; vorm: buigzaam; inhoud: schrijfgerei, gereedschap), kokertje (vorm: langwerpig, rond), kuipje (materiaal: plastic; vorm: rond of met ronde hoeken; inhoud: zuivelproduct); trommeltje (materiaal: blik; vorm: doorgaans rond; inhoud: koekjes, snoepjes en ook oude knopen etc.). Nee, het woord vlootje doet niet mee, want dat komt alleen voor in botervlootje (zie hiervoor kuipje). En een schrijn hoeft niet klein te zijn (materiaal: fraai bewerkt; inhoud: relikwieën, kostbaarheden).
Welk woord past niet in deze onderverdeling? Juist, een broodtrommeltje hoeft niet van blik te zijn, en is ook niet rond. Ja, maar dit is een verkleinwoord van ‘broodtrommel’. Die was oorspronkelijk wel van blik, met zo’n ‘kwartrond-scharnierend’ deksel.
En die uitzondering bij het criterium mét of zònder deksel? Dat is het afvalbakje op het aanrecht. Zo’n bakje met een deksel zou afvaldoosje moeten heten, maar dat klinkt te duur voor de visueel en olfactorisch onaantrekkelijke inhoud, en roept ook ten onechte eerst de bewaarfunctie op. Altijd weer die uitzonderingen! Zo intrigerend.
