De woorden worden door elkaar gebruikt, maar er zijn wel betekenisverschillen.
excuus
erkenning dat je iets fout hebt gedaan, met spijtbetuiging al dan niet geldige reden geven om iets wel of niet te doen
- Voor dit wangedrag moet je excuses aanbieden.
- Nu oma negentig is geworden, heeft niemand een excuus om weg te blijven.
sorry
minder diepgaand excuus, verontschuldiging, aanloop naar iets dat voor de aangesprokene niet prettig is
- Sorry, ik ben even je naam kwijt.
- Je kunt je toch niet van ons slavernijverleden afmaken door ‘sorry’ te zeggen!
- Sorry, dat ik je even onderbreek.
Een excuus is een combinatie van schuld erkennen en spijt betuigen. En omdat je je schuld erkent, gaat het dus ook om aansprakelijkheid of verantwoordelijkheid. Vandaar dat in een juridische context minder snel excuses worden gemaakt. Vandaar ook dat discussies over excuses over het slavernijverleden vaak zo ongemakkelijk verlopen. Als je hiervoor excuses aanbiedt, neemt je dus schuld en verantwoordelijkheid op je voor iets wat je zelf niet gedaan hebt.
Vaak wordt excuus gelijkgesteld aan ‘verontschuldiging’. Maar dit woord betekent dat de persoon die zich verontschuldigt, zichzelf niet schuldig voelt omdat iets buiten zijn wil om gebeurt. Bij sorry gaat het om een excuus voor iets minder ernstigs, of een verontschuldiging waarbij het aspect ‘verantwoordelijkheid’ niet nadrukkelijk aanwezig is.
Excuses worden wel de ‘ducttape voor relaties’ genoemd. Maar in relaties en interacties zijn er ook tal van kleinere ‘ongemakkelijkheden’. Daarvoor zijn woordjes als sorry en pardon heel geschikt, met daarbij dan ook nog een afgezwakt excuus. En ook daarin is weer gradatie:
- Sorry, pardon, excuseer, excuus, neem me niet kwalijk, mag ik er even langs.
Er zijn taalgebruikers die vinden dat je excuses alleen maar kunt vragen, en niet kunt maken of aanbieden. Het zou er dan om gaan dat je vraagt dat jou de schuld niet wordt aangerekend. Maar wanneer je let op het betekenisaspect ‘spijtbetuiging’ is het beter om excuses te maken of aan te bieden.
Nog even het verschil proeven?
- Sorry dat ik zo laat ben. Files!
- Excuus dat ik zo laat ben. Files!
Met sorry geeft de spreker aan dat hij het minder erg vindt dan met excuus. Maar bij sorry, speelt ook mee dat de spreker vindt dat hij er niets aan kan doen, dus dat hem geen schuld treft. Het woord excuus past iets beter in de volgende zin: Excuus, ik had rekening moeten houden met mogelijke files.
En dan nog iets. Het woordje sorry kun je als aanloopwoordje gebruiken (de derde betekenis hierboven), als een excuusje bij voorbaat voor iets dat voor de aangesprokene onprettig is. Maar je kunt dit woordje samen met een ander woordje ook gebruiken om aan te geven dat je zelf iets heel onprettig vindt: Sorry hoor! En die betekenis deelt het dan met die andere aanloopwoordjes, als je die met nadruk uitspreekt en direct daarna een stilte laat vallen: Pardon!, enz. De spreker geeft hiermee uiting aan ongenoegen, verongelijktheid of boosheid. Zo wonderlijk werkt nu weer onze taal!
