Er is een duidelijk betekenisverschil.

 

systematisch       

volgens een bepaald systeem, methodisch, volgens een vast plan

  • Volgens Novib is er sprake van systematische uitbuiting van Braziliaanse koffieboeren.
  • Systematisch zoeken betekent dat je van te voren nadenkt over de termen die je in je zoekopdracht gebruikt.

 

systemisch         

van invloed op het hele systeem, ‘systeembreed’.

  • Dit bestrijdingsmiddel is systemisch: het wordt door de plantenwortels opgenomen.    
  • China is een systemische rivaal van het vrije westen omdat het een heel ander bestuurssysteem nastreeft.

 

Het woord systematisch wordt ook wel gebruikt in de betekenis ‘voortdurend’: Ik word de laatste maanden systematisch te vroeg wakker. Maar dit is toch wat overdreven als je gewoon ‘steeds’ bedoelt.

 

Het woord systemisch was oorspronkelijk een medische term voor ‘heel het lichaam betreffend’, zoals in: Deze infectie uit zich eerst lokaal, maar kan later systemisch worden. Vandaaruit kreeg het ook de betekenis ‘systeembreed’. Het verschil met systematisch is dus heel duidelijk. En dan kunnen de volgende vragen niet moeilijk zijn. Wat vult u in?

 

1. In deze cursus kijken we naar ‘wetmatigheden’ van systemen. Bijvoorbeeld dat in een organisatie een nieuwe manager het steeds maximaal een jaar volhoudt. De cursus heet Toegepaste Systematische/Systemische Kennis.

 

2. De beruchte toeslagenaffaire bij de Belastingdienst is een voorbeeld van institutioneel of systematisch/systemisch racisme.

 

Voorbeeld 1 geeft geen problemen. Het gaat om het hele systeem, dus systemisch. De combinatie systematische kennis komt ook voor, maar dan in een betekenis die tegenovergesteld is aan ‘algemene’ of ‘holistische’ kennis, bijvoorbeeld: Er ontbreekt systematische kennis over de gevolgen van de woningmarktcrisis.

 

Voorbeeld 2 geeft discussie. De toeslagenaffaire hoort bij een bepaalde institutie (de overheid), dus is het ‘institutioneel racisme’. En een institutie, dat is het hele systeem. Dus zou het systemisch moeten zijn. Maar voor de aanwijzingen om bepaalde aanvragen extra te controleren bestond wel een plan van aanpak. Dus zou het systematisch moeten zijn. Beide woorden zijn dus juist. Ach, laten we ze hier maar schrappen want de toevoeging ‘institutioneel’ is al schaamteverwekkend genoeg.