In de ‘auditieve’ betekenis worden de woorden door elkaar gebruikt. Toch is er een verschil.
hard
te goed hoorbaar, vaak hinderlijk
- Die muziek staat veel te hard, zachter graag!
- Hij heeft een harde stem, en daardoor komt hij altijd dominant over.
luid
heel goed hoorbaar
- Met luide stem riep hij uit dat hij onschuldig was.
- Er worden goede vorderingen gemaakt, en dat mag luid en duidelijk worden gezegd.
Het woord hard kent een waaier aan betekenissen en daarmee ook gebruikswijzen. Je kunt het gebruiken bij de woorden: borstel, klap, ei, kleur, regen, bewijs en maatregel. En dit is nog maar een selectie. Denk ook aan een hard gelag of Het valt mij hard om dit te zeggen. Waarom heeft hard dan toch ook nog de auditieve betekenis? Misschien moeten we denken aan de betekenis van hard als ‘niet goed indrukbaar’ of ‘moeilijk kapot te krijgen’, waaruit dan ‘niet goed wegdrukbaar’ voorstelbaar is. En als je geluid niet uit je oren kunt wegdrukken, kun je dus geluid ook (hinderlijk) hard noemen.
Dus hard is eerder negatief, en luid is eerder positief. Klopt dit altijd? Nee, er zijn tegenvoorbeelden. Ik noem er drie. We kennen luid ook in de combinatie luidruchtig, en dat heeft een onaangename betekenis. Dat zou dan toch eerder ‘hardruchtig’ moeten zijn? Nee, want in deze samenstelling met luid zit het oude woord ‘rucht’ voor ‘geschreeuw’, en dat is al heel vaak onaangenaam. En hardhorend dan? Dat heeft toch niets te maken met het betekenisaspect ‘hinderlijk’. Ook dit is geen goed tegenvoorbeeld. Want het ‘hard’ in hardhorend heeft de oude betekenis ‘bijna niet’ of ‘met moeite’, zoals in het Engelse ‘hardly’: I could hardly hear him. Wel is er een overtuigender tegenvoorbeeld. Je kunt ook hardop lezen of hardop tegen jezelf praten. Hierin zit niet de betekenisassociatie ‘hinderlijk’. Alleen in Vlaanderen kun je iets luidop voorlezen. Zouden dan alleen de Vlamingen een duidelijker onderscheid maken tussen hard (eerder: hinderlijk goed hoorbaar) en luid (eerder: heel goed hoorbaar)? Benieuwd naar andere tegenvoorbeelden.
