De woorden worden wel door elkaar gebruikt, maar ze verwijzen elk naar een ander betekenisaspect.

constant     

onveranderlijk, ‘het verandert niet’

• Deze transformator zorgt voor een constante stroom van 12 volt voor de aangesloten led-spotjes.
• Italië kent al jarenlang een constante stroom vluchtelingen uit Afrika.

voortdurend

aanhoudend, ‘het gaat steeds door’

• Met een voortdurende stroom van desinformatie probeert Fox News de democratie in gevaar te brengen.
• Mensenrechtschendingen zorgen voor een voortdurende stroom aan vluchtelingen.

Bij een constante stroom denk je eerder dat de omvang gelijk blijft of dat de intervallen regelmatig zijn. En bij een voortdurende stroom kunnen de aantallen of de intervallen verschillen.

Bij constant gaat het erom dat iets niet verandert, het aspect ‘gelijkblijvendheid’. Bij voortdurend gaat het erom dat iets niet stopt, het aspect ‘tijdsverloop’. Maar toch is het wel begrijpelijk dat de woorden door elkaar worden gebruikt. Als iets niet verandert, dus constant blijft, is het ook op een later tijdstip hetzelfde, en gaat het dus steeds door, en is het daarmee ‘voortdurend’. En andersom, als iets voortduurt, en het accent ligt niet op verandering, dan kun je ook zeggen dat iets ‘constant’ is in de tijd. Daarom zijn in bijvoorbeeld de volgende zinnen de woorden inwisselbaar. (Bent u er nog? Ik krijg het niet duidelijker.)

• Zij zat hem constant/voortdurend te plagen.
• Een huis verliest in de winter constant/voortdurend warmte aan de buitenlucht.

Dit verwarpaar levert nog twee raadsels op.

1. Waarom kent het woord voortdurend tal van synoniemen met heel subtiele gebruiksverschillen: aan één stuk door (uiting van ongeduld), alsmaar (meer informeel), chronisch (bij ziekte), gestaag (inspanning vereist), gestadig (ietwat archaïsch). En dan zwijgen we nog maar over niet aflatend, onafgebroken en permanent. Zie voor het verschil tussen constant en continu elders in het Verwarwoordenboek. Zie voor de verwante woorden steeds en altijd ook elders in het Verwarwoordenboek.

2. Wat zegt u: constánt of cónstant, vóórtdurend of voortdúrend? Dit woordpaar is tot nu het enige van de inmiddels 866 verwarparen (600 in het Verwarwoordenboek en 266 in deze vervolgrubriek) waarin beide woorden twee klemtonen kunnen hebben. Dat roept om nadere verkenning van mogelijke verschillen. Wat zou het aardig zijn wanneer constánt de betekenis ‘onveranderlijk’ heeft, en cónstant vooral gebruikt wordt in de betekenis ‘voortdurend’. En wat zou het dan nog wonderlijker zijn wanneer vóórtdurend de betekenis ‘aanhoudend’ heeft en voortdúrend vooral gebruikt wordt in de betekenis ‘constant’. Want dan zijn we een prachtig verschijnsel op het spoor. Dit zou namelijk betekenen dat de taalgebruiker in dit geval via klemtoonwisseling een poging doet om te voorkomen dat verwarring gaat voorkomen.

Er is geen betekenisverschil.

constipatie     

verstopping van de darmen

Constipatie is ook een bijverschijnsel van PDS (het prikkelbare-darmsyndroom).

obstipatie      

verstopping van de darmen

Zo’n vijftien procent van de mensen heeft wel eens last van obstipatie.

Dit is een verwarpaar dat verwarring oproept omdat er echt geen verschil is vast te stellen. Ook de voorvoegsels ‘con’ en ‘ob’ bij ‘stipare’ (Latijn voor ‘opeenhopen’) geven geen aanwijzing. Het voorvoegsel ‘con’ (voor ‘samen’) geeft een versterking aan, dus ‘dicht opeenhopen’. En het voorvoegsel ‘ob’ zou hier iets kunnen beteken van ‘in de weg’. Maar dat blijft twijfelachtig. Toch heeft onze taal hier prachtige mogelijkheden laten zitten. Bijvoorbeeld obstipatie als meer medische term, of constipatie als een zwaardere variant. Helaas, het heeft niet zo mogen zijn.

Als er geen verschil is tussen twee woorden, voorspelt het principe van Von Humboldt dat een van de twee woorden gaat verdwijnen. Zie de Inleiding op het Verwarwoordenboek. Op internet komt constipatie ongeveer tweemaal zo vaak voor als obstipatie. Dit lijkt me goed nieuws voor de lezers die last hebben van obstipatie.

Er is een betekenisverschil.

consumeren

nuttigen, gebruiken
Meer consumeren maakt mensen vaak minder gelukkig.

consummeren

het huwelijk ook seksueel voltrekken (summum betekent 'toppunt')

Bij een kindhuwelijk vroeger kon het vaak nog jaren duren voor het huwelijk geconsummeerd werd.

Schrijf dus geen dubbel-m als u wilt zeggen dat er op een feest zoveel bier geconsumeerd is. En wanneer de bruidegom onverhoopt aan zijn vrienden mocht schrijven dat hij de liefde geconsumeerd heeft, dan zal de bruid zich zeker gebruikt voelen.

Consumeren heeft nog wel een woordspeling opgeleverd die de woordenboeken heeft gehaald: Als u wilt afvallen moet u niet consumeren, maar consuminderen.

Er is een klein betekenisverschil.

contrast met

het accent ligt op datgene wat gecontrasteerd wordt
Deze opmerking staat in schril contrast met zijn vorige uitlatingen.

contrast tussen

het accent ligt op het contrast zelf

De contrasten tussen deze bevolkingsgroepen zijn alarmerend.

Er zijn andere woordparen met eenzelfde onderscheid. Kijkt u daarvoor bij in relatie met / tot.

Er is een betekenisverschil.

copy

tekstgedeelte van een advertentie (als vakterm)
De verhouding beeld en copy in deze advertentie is niet goed.

kopie

afdruk, reproductie
Hoeveel kopieën van dit rapport wilt u hebben?

kopij

tekst die gepubliceerd gaat worden

De kopij voor de nieuwsbrief moet uiterlijk donderdag binnen zijn.

In het Engels is het eenvoudiger: daar omvat copy alle drie de betekenissen. Men komt copy in het Nederlands tegen in het tekstgedeelte van een advertentie. Ook wordt het in het Nederlands gebruikt in woorden als copyshop (een winkel waarin je kopieën kunt maken) en copyright (het recht om kopieën te maken).

In het e-mailverkeer wordt copy gebruikt in een heel oude afkorting : cc ofwel carbon copy als aanduiding dat het bericht niet alleen naar de geadresseerde is verstuurd. Carbon komt van carbonpapier, het ouderwetse zwarte doorslagpapier waarmee men in de vorige eeuw doorslagen kon typen.

Er is een betekenisverschil.

cornet

trechtervormig papieren doosje
Ik ging naar een cursus bonbons maken, maar moest eerst leren een cornet te vouwen.

kornet

kromme blaashoorn; sleepnet; vaandrig bij de cavalerie
Te koop aangeboden: bugels, kornetten en trombones.

Een ijsje in trechtervorm heet dus geen kornetto maar cornetto.

Er is een betekenisverschil.

corps

vereniging (uitspraak kòòr)
Lidmaatschap van dit studentencorps geeft een goede opstap tot een carrière in het corps diplomatique.

korps

(troepen)eenheid
Brandweer- en politiekorpsen waren snel ter plaatse.

Een aardige spelfout is corpsbusiness voor corebusiness. Hier is de Franse uitspraak kòòr gekoppeld aan een Engels woord. Corpsbusiness is iets voor studenten die een sociëteit runnen. O ja, en korps betekent ook 'lettergrootte': Deze tekst kan gerust in een kleiner korps worden gezet.

Er is een betekenisverschil.

achter de coulissen

op de achtergrond
Deze documentaire geeft een goed overzicht van wat er zich achter de coulissen van het politieke bedrijf afspeelt.

in / tussen de coulissen

aan de zijlijn
Deze kandidaat loopt zich al maanden warm in de coulissen om de partijleider op te volgen.

Coulissen zijn de verplaatsbare stukken van een toneeldecor. Als het niet om de figuurlijke betekenis gaat, is er geen betekenisverschil. Toneelspelers kunnen letterlijk achter, in of tussen de coulissen wachten om op het toneel te verschijnen (om 'op te komen').

Er is een betekenisverschil.

coup

staatsgreep
Pasjaren later werd bekend dat de militairen een coup hadden overwogen.

coupe

kapsel; schaaltje
Zij kon haar coupe gemakkelijk zelf in model houden.

Wat heb je liever, een vruchtensorbet of een ijscoupe?

coupé

auto voor twee personen; afdeling in een spoorwegwagon; danspas
Zij reden in een felrode sportcoupé.
Altijd is er in een stiltecoupé wel iemand die luid telefoneert.

Bij ballet is een coupé een van de eerste passen die je leert.

Het woord coup wordt door kenners van het Frans ook wel uitgesproken zonder p. Maar koep klinkt ook heel beschaafd.

De woorden overlappen deels in betekenis, maar er is wel een verschil.

creatief

scheppend, oorspronkelijk, vindingrijk, met drang om iets nieuws te maken

Het ‘Papier Hier’ in de Efteling vind ik het mooiste voorbeeld van een creatieve oplossing voor een afvalprobleem.

innovatief

vernieuwend, grensverleggend, baanbrekend

Heb jij een innovatief idee, maar geen financiën om het te realiseren? Dan ben je bij ons aan het juiste adres.

Het is niet verwonderlijk dat deze woorden deels in betekenis zijn gaan overlappen. Als je creatief bent, vind je het leuk om iets te maken. Dat ‘iets’ was er niet. Dus, je maakt iets nieuws, zelfs in een cursus Creatief met kurk. En dat nieuwe van creatief zit ook in ‘vernieuwend’, de eerste betekenis van innovatief. Bovendien moet je voor innovatief ook ‘oorspronkelijk’ en ‘vindingrijk’ zijn met een ‘drang om iets nieuws te maken’. En dat zijn nu juist de betekenisaspecten van creatief.

Toch is er een verschil. Als je creatief bent, schep je wel iets nieuws, maar dat nieuwe hoeft niet grensverleggend of baanbrekend te zijn. Een kunstschilder is per definitie creatief, maar hij is pas innovatief als hij bijvoorbeeld nieuwe technieken gebruikt of school maakt door een speciale penseelhantering. Innovatief is zoiets als ‘creatief-plus’. Beide woorden in één zin?

Ons bedrijf is op zoek naar creatieve en innovatieve medewerkers.

In creatief ligt het accent op vindingrijkheid, bijvoorbeeld in het oplossen van problemen binnen een bestaande situatie. Bij innovatief gaat het erom dat de medewerker zo creatief is dat hij nieuwe wegen durft inslaan, dus om de betekenissen ‘grensverleggend’ en ‘baanbrekend’. Als u geen hekel hebt aan de uitdrukking ‘out of the box denken’, dan kunt u dit misschien als onderscheid hanteren tussen creatief en innovatief. Nog één voorbeeld.

U noemt dit ‘creatief boekhouden’? Nee, dit is ‘innovatieve financiële administratie’!

In de combinatie met ‘boekhouden’ is creatief een eufemisme voor ‘frauduleus’. Als iemand dan wil beweren dat het niet om fraude gaat, kan die met innovatief proberen te zeggen dat het om iets geheel nieuws gaat. Een soortgelijk verschil proberen belastingfraudeurs ook wel te maken tussen ‘belastingontwijking’ en ‘belastingvermijding’. Maar gelukkig hebben u en ik dat onmiddellijk door. 

Er is een betekenisverschil.

credit

dat wat iemand schuldig is (uitspraak crédit)
Een schuld moet je niet debet, maar credit boeken.

credit

vertrouwen; lof, verdienste (uitspraak crèdit)
Als je voor de tweede sollicitatieronde wordt uitgenodigd, heb je al credits opgebouwd.
De credits gaan voor een groot deel naar de regisseur van het stuk.

krediet

bedrag waarover men kan beschikken; vertrouwen
Ik mag tot een maximum van 2000 euro opnemen van mijn kredietrekening.

De basisbetekenis is steeds 'vertrouwen' (credo betekent 'ik geloof'). De oorspronkelijke boekhoudterm heeft een bijzondere ontwikkeling doorgemaakt. Als A een schuld heeft aan B, dan is A debiteur omdat hij moet betalen (debet betekent 'hij moet'). B is dan de schuldeiser, en daarmee crediteur omdat hij vertrouwt dat het bedrag terugkomt. In de boekhouding van A staat de schuld aan de creditzijde, omdat hij het bedrag moet voldoen aan zijn crediteur of kredietverstrekker.

We hebben daar ook een Nederlands woord voor: krediet. Maar krediet heeft ook een bijna tegengestelde betekenis van de boekhoudterm credit. Het is dan niet alleen het vertrouwen dat u bij een ander hebt opgebouwd, maar ook de maximale schuld die u bij een bank mag hebben. Het klinkt zo mooi: krediet, met daar dan ook een creditkaart bij misschien. Maar u moet het opgenomen krediet wel terugbetalen, inclusief rente.

In onze taal gebruiken we het woord in Engelse uitspraak voor de algemene betekenis 'vertrouwen', en dan vrijwel altijd in het meervoud: credits. Steeds vaker wordt credits in het Nederlands in een andere betekenis gebruikt, die ook uit het Engels komt: 'eer, erkenning, lof, verdienste'. Bijvoorbeeld: Hij eiste de credits op van het werk dat jullie hebben gedaan.

Er is geen betekenisverschil, het gaat om een verschil in stijl.

Het woord crisis kent een Grieks en een Nederlands meervoud. Het Griekse meervoud wordt vaker gebruikt, hoewel het iets deftiger klinkt. Voor meer woordparen met een klassiek en een Nederlands meervoud kijkt u bij bases / basissen.

Er is soms een betekenisverschil.

criteria

kenmerken waarop een beoordeling wordt gebaseerd
De criteria voor het weeralarm bij sneeuw en onweer zijn aangepast.

criteria, criteriums

speciale wielerwedstrijden (een aantal keren 'een rondje om de kerk')
De jonge wielrenner doet mee aan alle criteriums bij hem in de buurt.

In de betekenis van 'kenmerken' wordt uitsluitend criteria als meervoud gebruikt, terwijl de sportbetekenis twee meervouden kent: criteria en criteriums. Meestal is er geen verschil in betekenis tussen woorden die een klassiek en een Nederlands meervoud hebben; voor voorbeelden daarvan kijkt u bij bases / basissen.

Er is een betekenisverschil.

criterium

kenmerk waarop een beoordeling wordt gebaseerd
Zijn tranen een criterium voor een goede film?

norm

waarde waaraan iets moet voldoen
De officiële norm voor aanvaardbaar alcoholgebruik is voor vrouwen één glaasje per dag.

De criteria voor een goed opstel zijn: een juiste argumentatie, een heldere opbouw, geen grammaticafouten en een foutloze spelling. De norm voor een voldoende kan dan zijn: maximaal drie spelfouten, twee foute zinnen, enz.

Het is trouwens goed voorstelbaar dat criterium en norm door elkaar worden gehaald. Want kenmerken kunnen zelf weer waarden zijn. Een voorbeeld: een criterium voor goede hulpverlening op de weg kan zijn dat die hulpverlening snel is. Voor snelheid kan dan een waarde worden bepaald, bijvoorbeeld: binnen een kwartier ter plaatse. De hulpverlening kan dan als goed beoordeeld worden omdat ze aan de norm en dus automatisch ook aan het criterium voldoet.

Er is een betekenisverschil.

curatoren

leden van een raad van toezicht
De curatoren van de universiteit waren allen tegen de benoeming van de rector.

curators

beheerders (bijvoorbeeld bij een faillissement of van een collectie)
Je hebt tegenwoordig ook online curators die tweets voor je volgen en verzamelen.

Er zijn meer woorden met een meervoud op -en en op -s waarbij er sprake is van een betekenisverschil, bijvoorbeeld:

• portieren / portiers
• prospecten / prospects
• tekenen / tekens
• testen / tests

Doorgaans is er geen betekenisverschil, maar kan er wel een stijlverschil zijn, zoals handelaars / handelaren. Voor meer voorbeelden daarvan kijkt u bij aardappelen / aardappels.

Er is geen verschil in betekenis, wel in gebruik.

curry

oorspronkelijk Indiaas gerecht met kerrie; kruidige ketchup
Toch opmerkelijk hoe in deze typisch Surinaamse curry spruitjes zijn verwerkt!

Wilt u de frikandel speciaal met ketchup of met curry?

kerrie

Indiaas kruidenmengel
Kerrie bevat onder andere peper, kruidnagelen, koriander en gember.

Curry is het Engelse woord voor kerrie, afkomstig van kari (Tamil voor 'saus').