Er is geen betekenisverschil, het gaat om een verschil in gebruik.

minstens

niet minder dan
Er waren minstens tien collega’s niet komen opdagen.

ten minste

niet minder dan (vaak iets sterker dan 'minstens')
Beweeg twee keer per week ten minste een half uur.

op zijn minst

niet minder dan (vaak iets sterker dan 'ten minste')
Wat hij daar geschreven heeft, is op zijn minst onaardig.

Er is dus een verschil in gradatie: hoe meer letters, des te sterker de betekenis van 'minimaal'. Het woord tenminste zonder spatie bestaat ook. Dat betekent 'althans, in elk geval', zoals in: Zij is tenminste aardig. Voor een lijst met woordparen waarbij een spatie betekenisverschil geeft, kijkt u bij achter elkaar / achterelkaar.

Er is een betekenisverschil.

mint

de werkzame stof in het kruid munt (menthol)
De mint in kruizemunt vind ik lekkerder dan die in akkermunt.

munt

een kruid met sterk aromatisch blad
Onder de munt vallen de akkermunt, de groene munt en de euro.

Sommigen beweren dat pepermunt eigenlijk pepermint moet heten, maar de smaak is afkomstig van het kruid pepermunt.

Er is een betekenisverschil.

misdaad

Nederland: slechte daad (geen juridische term)

Vlaanderen: zwaarste vorm van een misdrijf
In Nederland kun je niet veroordeeld worden voor een misdaad, wel voor een misdrijf.

misdrijf

Nederland: zwaar strafbaar feit (een minder zwaar strafbaar feit heet overtreding)
Vlaanderen: overkoepelende term voor elk strafbaar feit
In Nederland is een misdrijf veel erger dan een overtreding, maar in België kan een misdrijf ook een overtreding zijn.

Waar Nederland naast misdrijf de overtreding kent als een minder ernstig strafbaar feit, hanteert België drie categorieën die onder misdrijf vallen: overtreding, wanbedrijf en misdaad. Vooral juristen en journalisten boven en onder de grens willen nog weleens verwarring zaaien aan de andere kant van de grens. Dat is dan een slechte daad.

Er is nauwelijks betekenisverschil, het gaat om een verschil in gebruik en combinatiemogelijkheden.

missen

niet hebben wat je nodig hebt (je mist iets / iemand)
Ik mis de passie in zijn verhaal.

ontbreken

er niet zijn (iets ontbreekt)
In zijn verhaal ontbreekt de passie.

Ontbreken en missen zijn in de betekenis 'afwezig zijn' wel gelijk, maar ze komen voor in een andere constructie. Bij missen hoort een persoon die iets of iemand mist. Je kunt dus niet zeggen: In zijn verhaal mist de passie. Bij ontbreken hoort een zakelijk onderwerp, geen persoon. Je kunt dus beter niet zeggen: Wie ontbreken er? Uiteraard ontbreken in deze uitleg andere betekenissen van missen, maar die kunt u hier ook best missen.

Er is betekenisverschil.

mist

wolken die op de grond hangen; grote vaagheid.

“Nu gaan we de mist in”, zei de autobestuurder toen het navigatiesysteem het begaf.

nevel

lichte mist; vaagheid; wolk van gas of stof in de ruimte

De nevel hing in flarden boven de weilanden. Zo mooi die koeienpotenmist!

Bij helder weer vannacht zal de Orionnevel goed te zien zijn met het blote oog.

Wanneer is mist lichte mist, en dus nevel? Meteorologen antwoorden dan als volgt. Bij nevel kun je nog verder kijken dan 1 km. Bij mist is het zicht minder dan 1 km. En heel precies wordt er dan ook nog onderscheid gemaakt tussen dichte mist (50-200 meter) en zeer dichte mist (minder dan 50 meter). Dit onderscheid is dus niet mistig.

Er is een betekenisverschil.

mits

als ... ten minste, op voorwaarde dat
Ingrid gaat mee mits Henk ook meegaat.

tenzij

als niet, behalve als
Ingrid gaat mee tenzij Henk ook meegaat.

De woorden mits en tenzij zijn typische schrijftaalwoorden. Mits is overigens niet zomaar als; het is een versterkend als: 'als ... ten minste'. Mits en tenzij betekenen precies het tegenovergestelde. In het voorbeeld onder mits wil Ingrid met Henk mee, terwijl zij in het voorbeeld onder tenzij juist niet met hem mee wil.

De woorden worden nogal eens fout gebruikt bij ontkenningen: Formulieren worden niet in behandeling genomen, mits ze niet voorzien zijn van een pasfoto. Hier moet als staan. Probeer bij mits en tenzij altijd positief te formuleren: Formulieren worden alleen in behandeling genomen, als ze voorzien zijn van een pasfoto. De tweede formulering is duidelijker dan de eerste:

• Artikelen kunnen niet geruild worden tenzij u de kassabon laat zien.
• Artikelen kunnen alleen geruild worden mits u de kassabon laat zien.

Er is een betekenisverschil.

model van

een verkleinde (voor)uitgave van iets, een prototype
Dit is een model van ons nieuwe ontwerp.

model voor

iets waarnaar je je kunt richten
Het Franse onderwijssysteem stond model voor het systeem in deze voormalige kolonie.

Er is een betekenisverschil.

moment

ogenblik

Dit lijkt me niet het geschikte moment om hem te storen.

momentum

impuls, beweegkracht; periode waarin beweging te zien is
In deze ingewikkelde onderhandelingen moeten we er wel voor zorgen dat het momentum niet voorbijgaat.

Het woord momentum kan ook betekenen: 'de juiste periode om iets te doen'. Zoiets als het ijzer smeden als het heet is. Maar die juiste periode mag niet verengd worden tot 'het geschikte moment'. Want we zeggen niet: Dit lijkt me niet het momentum om hem te storen.

mooi 

oordeel over schoonheid (het tegenovergestelde van ‘lelijk’); aangenaam

• De nocturnes van Chopin werden echt heel mooi gespeeld, zo sprankelend ook!
• Het wordt mooi weer de komende dagen, met maar af en toe wat regen.

prima

oordeel over geschiktheid (het tegenovergestelde van ‘slecht’)

• Deze oefenstof vormt een prima voorbereiding op het examen.
• Het is prima zeilweer: windkracht 3 tot 4.

Mooi gaat vooral over schoonheid. Prima gaat over goedheid of geschiktheid. Mooi gaat over een esthetische ervaring. Prima gaat over kwaliteit, en geeft eerder een kwalificatie.

Bij verschillen over of iets mooi is, word je het niet zo snel eens. Maar bij verschillen of iets prima is, kun je makkelijker verwijzen naar objectieve criteria.

• Nee, dit ís niet mooi. Jij víndt het mooi.
• Vind jij dit een prima kookboek? Ik niet, soms zijn de instructies zo onduidelijk.

Het woord prima is de vrouwelijke vorm van ‘primus’, zoals in het Italiaans: ‘prima sorte’, dus ‘van de beste soort’. En als dan de rangorde minder een rol speelt, is de betekenis ‘heel goed’ heel verklaarbaar. Intrigerend is wel dat prima ook een afgezwakte betekenis kan hebben, ‘best wel goed’, zoals in: Ach ja, het was een leuke ontvangst en de verzorging was prima. En mooi heeft nog heel andere betekenissen, zoals in mooie praatjes en Nu nog mooier!

Gelukkig kreeg ik geen vragen over prachtig (iets sterker dan mooi), of uitstekend (iets sterker dan prima). Gelukkig kreeg ik ook geen vragen over fantastisch, geweldig, puik, uitmuntend en uitnemend. Daar kom ik mooi mee weg. Ik vind het wel prima zo.

Er is een betekenisverschil.

moraal

ideeën over goed of slecht, zedenleer, zedenles
Wat is de moraal van het sprookje van Roodkapje?

moreel geestelijke

weerbaarheid (en bijvoeglijk naamwoord bij moraal)
Ondanks de zware bestralingen is het moreel van de patiënt uitstekend.

Verwarrend is dat moraal ook een bijvoeglijk naamwoord moreel kent (de moraal betreffende). Dit vinden we terug in morele verplichtingen of immoreel gedrag. En dit moreel mag weer niet verward worden met een ander bijvoeglijk naamwoord: moralistisch, 'een overdreven en belerende aandacht voor wat goed of fout is'. Dus, ook al is het moreel van de vredesmacht hoog, wanneer de moraal slecht is dan is het moreel verantwoord en zeker niet moralistisch om daarop kritiek te leveren.

Er is een betekenisverschil.

motivatie

bereidheid om iets te doen, stimulans, motief
De motivatie van de medewerkers om langer door te werken was niet erg groot.

motivering

argumentatie, datgene wat als argument of motief wordt gepresenteerd

De minister gaf de volgende motivering bij het ontraden van de motie.

Motivering wordt ook wel gebruikt in de betekenis 'motivatie', maar soms kan het handig zijn om onderscheid te maken tussen het motief en datgene waarmee u iets motiveert. Als u bijvoorbeeld niet naar een receptie wilt omdat u zo'n hekel hebt aan de jubilaris, dan is dat uw motivatie. Maar uw motivering kan dan zijn 'dringende werkzaamheden'.

Voor meer woordparen waarbij het achtervoegsel -atie / -ering tot een betekenisverschil kan leiden, kijkt u bij fundatie / fundering.

Er is een klein betekenisverschil.

mottig

door motten aangevreten, motterig
Hij liep daar in zo’n oude mottige jas rond!

motterig

druilerig
's Morgens was het grauw en wat motterig, maar de temperatuur viel mee.

Het woord motterig wordt ook voor iets anders dan het weer gebruikt, bijvoorbeeld in motterig hout (hout met vlekken) of motterige overpeinzingen (sombere gedachten).

Voor meer van deze woordparen kijkt u bij aanhalig / aanhalerig.

De woorden verschillen in betekenis.

mul

niet aan elkaar: poederachtig, droog

Zij sjokten onder de brandende zon door het mulle zand.

rul

niet aan elkaar: korrelig, oneffen

In plaats van gehaktballetjes heb ik nu rul gehakt door de soep gedaan.

De overeenkomst tussen beide woorden zit in de losse structuur. Maar mul is fijner en droger dan rul, en rul is door de korrelige structuur ook vaak oneffen. Beide woorden in één zin? Op de vloedlijn is het zand zo rul, dan zit ik liever in het mulle zand in een duinpan.

Er is geen betekenisverschil, het gaat om een verschil in stijl.

Enkele woorden van Griekse of Latijnse herkomst kennen een klassiek meervoud én een Nederlands meervoud. De klassieke meervouden klinken iets deftiger. Voor meer woordparen met een klassiek en een Nederlands meervoud kijkt u bij bases / basissen.

Er is soms een klein betekenisverschil.

musicus

iemand die muziek ten gehore brengt (eerder professioneel, vooral klassieke muziek)
Het beroep van uitvoerend musicus stond in de tijd van Mozart niet zo in aanzien als nu.

muzikant iemand

die muziek ten gehore brengt (eerder amateur, vooral lichte muziek)
Kijk dit is een handige stem-app voor muziekdocenten, musici en muzikanten.
De god van de onderwereld tot Orpheus: 'Zo, en wat komt ons muzikantje hier doen?'

De woorden worden door elkaar gebruikt maar verschillen in betekenis.

mutant

een organisme met een genetische verandering

Ken je die X-Men strips waar mensen en mutanten proberen samen te leven?

variant

een andere, licht afwijkende vorm; een verwante soort

• Stapelwoord is een variant van scrabbelen.
• De Covid-pandemie heeft het onderzoek naar virusvarianten sterk gestimuleerd.

In beide gevallen gaat het om een verandering, maar bij een mutant is die verandering erfelijk. Bij snelle voortplanting van kleine organismen zoals virussen worden de woorden door elkaar gebruikt, omdat een licht afwijkende vorm pas ontdekt wordt als die zich voortplant, dus als het een genetische verandering is. Vandaar zinnen als: Gelukkig vertoont deze virusvariant weinig mutaties. Het woord variant krijgt dan de betekenis ‘een verwante soort’ met daarin weer genetische veranderingen.

Het meer abstracte woord mutatie kan dezelfde betekenis hebben als het concrete mutant. Zie voor het onderscheid variant-variatie-variëteit elders in het Verwarwoordenboek.

De woorden overlappen in betekenis, maar er zijn verschillen.

muur      

verticale afscheiding van een ruimte, van steen (vooral: grens ‘binnen-buiten’)

• Heb je dit schilderij met één spijkertje aan de muur hangen!
• Geen zin in koken. Zullen we vandaag lekker uit de muur eten?

wand      

muur van ander materiaal dan steen (vooral: grens ‘binnen-binnen’); binnenzijde of bekleding van een muur, steile helling

• Vanuit de directiekamer bood een wand van plexiglas uitzicht op de fabriekshal.
• Voor de oude muur is een wand geplaatst zonder isolatiemateriaal.
• Wat drijft iemand om langs een 900 meter hoge rotswand omhoog te klauteren?

De overlap in betekenis is ‘afscheiding van een ruimte’. Het verschil zit in het materiaal: steen of beton voor muur en andere materialen voor wand. Een wand bestond vroeger vaak uit vlechtwerk met leem. Daarna ging een wand ook ‘binnenmuur’ betekenen. Een wand is vaak ook dunner dan een muur. Muur en wand roepen iets ‘rechtopstaands’ op. Maar toch is dat niet altijd het geval. Denk bijvoorbeeld aan darmwand of baarmoederwand. Hier overheerst het betekenisaspect ‘afscheiding’. Op basis van de betekenis ‘steile helling’ in rotswand zou je verwachten dat het klimwand moet zijn, en geen klimmuur. Maar ja, als die wand van steen of beton is, dan is klimmuur natuurlijk ook goed.